Filmoteka Muzeum

Osieki 1965
III Plener Koszaliński. Międzynarodowe Spotkanie Artystów i Teoretyków Sztuki

Komitet organizacyjny III Pleneru, usiłując sprostać dobrym opiniom o dwóch poprzednich spotkaniach osieckich, podjął próbę połączenie „międzynarodowego” charakteru z naukowym profilem Osiek. Po raz pierwszy w wydanym w trzech językach „Informatorze” pojawił się znak graficzny Spotkań, którego autorem był Jerzy Fedorowicz.

Opinię Henryka Stażewskiego, uznającego plener koszaliński za „rodzaj kongresu poświęconego sztuce”, organizatorzy potraktowali serio zapraszając na to Spotkanie teoretyków sztuki.

III Plener odbył się w Osiekach w terminie 28 sierpnia – 17 września 1965 roku. Wzięło w nim udział 30 artystów, w tym Henryk Stażewski i Maria Ewa Łunkiewicz na prawach uczestników honorowych.

Siedmiu krytyków i teoretyków sztuki zajmowało się w wykładach problemami sztuki i krytyki artystycznej. Serię wykładów rozpoczął Artur Sandauer wystąpieniem poświęconym "krytyce artystycznej", Jerzy Ludwiński sformułował "Kilka paradoksów sztuki współczesnej", Mariusz Tchorek w wykładzie "Estetyka a twórczość" zastanawiał się nad estetyką jako nauką, Hanna Ptaszkowska skoncentrowała się na "Problemach towarzyszących sztuce", Julian Przyboś poprowadził rozmowy "O współczesnej poezji". Janusz Bogucki wygłosił wykład "Aktualna twórczość plastyczna w Polsce" i oprowadzał po Osiekach liczne wycieczki szkolne i z zakładów pracy.

Na terenie ośrodka, oprócz wystaw dydaktycznych, przygotowanych przez Janusza i Marię Boguckich, eksponowane były wystawy indywidualne: Marii Antoszkiewicz, Ireneusza Pierzgalskiego i Stanisława Fijałkowskiego, Jana Chwałczyka i Wandy Gołkowskiej. Odbyła się także wystawa poplenerowa. Plenerowi towarzyszyła również wystawa retrospektywna darów osieckich. Artyści brali udział w spotkaniach z młodzieżą szkół średnich, nauczycielami i indywidualnymi turystami.

Po plenerze rozgorzała w prasie dyskusja na temat przyszłości "koszalińskiej inicjatywy". Niektórzy wprost zadawali pytania "Czy zmierzch koszalińskiego pleneru"? W "Sprawozdaniu Komitetu Organizacyjnego Pleneru Koszalińskiego w Osiekach" po raz pierwszy pojawiają się obawy związane z lawinowo narastającym ruchem plenerowym, który przyczynia się do "dewaluacji wartości i znaczenia imprezy w opinii społeczeństwa, sprzyja wulgaryzowaniu idei spotkań" oraz pomysł "całkowicie nowej koncepcji koszalińskiej imprezy, zaproponowanej przez 'dwie, trzy grupy'".

Potrzeba podsumowania dorobku trzech pierwszych plenerów zaowocowała wydanym przez Koszalińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne wydawnictwem "Koszalińskie plenery".  

Poproszona o wypowiedź Hanna Ptaszkowska tak ocenia dorobek dotychczasowych spotkań:

„Znaczenie pleneru w Koszalinie można rozpatrywać w wielu aspektach. Jednym z nich byłaby idea pleneru jako zaczątku ogólnopolskiego środowiska artystycznego. To spotkanie kilkudziesięciu malarzy, krytyków i naukowców stworzyło możliwość rzeczywiście swobodnego kontaktu. (…) Jest faktem, że w Osiekach zaistniał klimat, w którym wszelkie formy aktywności artystycznej mogły się swobodnie realizować. Dlatego efekty artystyczne pleneru przedstawiają się tak interesująco i tak różną przybrały postać. Można by je zgrupować w trzy działy. A więc przede wszystkim konkretny dorobek plenerów w postaci obrazów namalowanych w czasie jego trwania – obrazów, które mają stać się zaczątkiem galerii koszalińskiej. (…) Innym osiągnięciem pleneru są koncepcje i przemyślenia teoretyczne, które wynikły w trakcie plenerowych spotkań i dyskusji, jego dorobek w dziedzinie myśli artystycznej. Jest sprawą niezmiernie dla atmosfery pleneru znamienną, że wszelkie koncepcje teoretyczne, które zarysowały się na tych zebraniach, dotyczyły najbardziej wysuniętych zagadnień artystycznych, że wypowiedzi artystów i krytyków były demonstracją aktywnego stosunku do węzłowych problemów sztuki dzisiejszej. Spotkania te nie miały więc charakteru uniwersyteckiego seminarium. Klimat jaki wytworzył się wokół nich wiąże się z trzecim osiągnięciem pleneru. Możemy mówić o nim dopiero dzisiaj, ponieważ dotyczy on pewnych zmian w życiu artystycznym Polski, które dokonały się już po zakończeniu pleneru i pod niewątpliwym jego wpływem. Taką zmianą jest zacieśnienie kontaktów między artystami i krytykami z różnych środowisk Polski. To przedłużenie kontaktów związanych na plenerze dało efekty w formie wystaw wymienianych między Warszawą, Wrocławiem i Łodzią, w formie wystawy i spotkania wszystkich uczestników pleneru w Galerii Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, wreszcie w formie trwających ciągle spotkań i dyskusji prywatnych lub organizowanych."
 

(Opis za: Ewa Kowalska, Kalendarium plenerów osieckich 1963-1981, [w:] Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963-1981, red. Ryszard Ziarkiewicz, Koszalin 2008)