Filmoteka Muzeum

„Daleko od Polski” to najważniejszy film amerykańskiej reżyserki i teoretyczki Jill Godmilow (ur. 1943), zainspirowany przez strajki w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. To przełomowe dzieło w historii eksperymentalnego kina dokumentalnego, które podważyło konwencjonalne sposoby budowania narracji, podejmując refleksję nad samym medium i jego ograniczeniami w reprezentowaniu politycznych wydarzeń i konfliktów. Film o Solidarności stał się manifestem nowatorskiej koncepcji 'dramatary' – udramatyzowanego dokumentu, balansującego na granicy kina non-fiction, fabuły i sztuki współczesnej (poprzez strategie znane z video artu i performansu). Cała twórczość Godmilow sytuuje się zresztą na styku świata filmu i sztuki – ma ona na koncie za równo nominację do Oscara i zwycięstwo na festiwalu w Sundance, jak i obecność w kolekcji nowojorskiej MoMA czy udział w Whitney Biennale.

W sierpniu 1980 roku reżyserka kręciła w Polsce film o Jerzym Grotowskim, a po powrocie do Nowego Jorku nie mogła już liczyć na ponowne uzyskanie wizy. Mimo to zdecydowała się opowiedzieć o powstającej właśnie Solidarności, tworząc „Daleko od Polski”. Zasadniczą osią filmu są trzy zainscenizowane wywiady, które ukazały się w 1981 roku na łamach polskiej prasy: z Anną Walentynowicz, z cenzorem o kryptonimie K62 i z górnikiem, którego postać została skompilowana z kilku materiałów publicystycznych. Ten reenactment to jedno z pionierskich zastosowań tej szeroko dziś rozpowszechnionej strategii performatywnej. Inscenizacje przeplatane są fragmentami reportaży z Polski oraz całkowicie fikcyjnej fabuły.

„Daleko od Polski” jest ważnym dopełnieniem bogatego zbioru filmu eksperymentalnego Muzeum Sztuki Nowoczesnej, nie tylko ze względu na historyczne znaczenie, ale też aktualność pytań o polityczne zaangażowanie artysty i możliwości artystycznej reprezentacji społecznego konfliktu. Film pozwala również na skonfrontowanie lokalnych narracji o najnowszej historii Polski ze „spojrzeniem z oddali”, otwierającym nowe pola interpretacji dla tych prac z kolekcji, które nawiązują do komunistycznej przeszłości, roku 1989, transformacji i jej konsekwencji.

Rok powstania: 1984
Czas trwania: 106'11"
Język: angielski (polskie napisy)
Oryginalne media: 16 mm

© kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie