Alina Szapocznikow. Dokumenty. Prace. Interpretacje
Anda Rottenberg: Personalizacja
Tylko jedna seria dzieł Aliny Szapocznikow odnosi się w swej nazwie do procesu, który w rzeczywistości trwał w twórczości tej artystki od wielu lat.
Chodzi oczywiście o „Tumeurs personifiees”, przetłumaczone na język polski jako „Tumory uosobione”, na język angielski natomiast jako „Tumours Personified”. Szesnaście poliestrowych głów różnej wielkości z roku 1971 to zdeformowane autoportrety, eksponowane po raz pierwszy (Galerie Aurora w Genewie) jako „Desintegration de personalitee”. Autorka zmieniła tytuł serii dopiero przy okazji następnej wystawy (Salon de la Jeune Sculpture w Paryżu), na krótko przed drugą operacją onkologiczną, przeprowadzoną w czerwcu 1972. Nastąpiło podwójne przesunięcie znaczeń i akcentów: po pierwsze, uwaga artystki przenosi się z osobowości rozumianej w kategoriach psychologicznych na osobę fizyczną, personę; po drugie – pojęcie rozproszenia (dezintegracji) zostaje zamienione przez pojęcie związane z koncentracją materii (tumory). Można też powiedzieć, że nie chodzi tu o uwagę artystki, ale o decyzję ujawnienia tego, co spostrzega jako równoległość porządku twórczego i porządku biologicznego. Inaczej mówiąc: równoległość życia i tworzenia, wcześniej postrzegana w kategoriach dezintegracji, dopiero w ostatniej fazie koncentruje się i wchłania. Następuje proces personalizacji sztuki, w którym podmiot twórczości „ja” ulega przekształceniu w jej obiekt: „się”. Wydaje się, że w tym kontekście warto jeszcze raz prześledzić dzieje życia i twórczości Aliny Szapocznikow i poszukać odpowiedzi na pytanie: kiedy owo „się”, jeszcze niewyartykułowane w tytule, dało o sobie znać w jej sztuce.
