Sztuka publiczna w Warszawie

Muzeum prezentuje subiektywne kalendarium historii sztuki w przestrzeni publicznej Warszawy, pozwalające na prześledzenie inspiracji i tradycji. Wykaz ten będzie systematycznie uzupełniany i rozbudowywany

1968

Odbywa się pierwsza edycja Biennale Rzeźby w Metalu. Wydarzenie ma miejsce na Woli, zrealizowano ok. 60 kompozycji przestrzennych, głównie wzdłuż ulicy Kasprzaka oraz w Parku Sowińskiego. W przedsięwzięciu, nad którym patronat objęły Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka, miał na celu integracje środowiska artystycznego i robotniczego. Do dziś zachowało się kilkanaście rzeźb, w tym najpopularniejsza „Żyrafa” Władysława Frycza przy ul. Górczewskiej.

1987

Malarz Szymon Urbański realizuje projekt „Kobieta - Wisła" - malowidło pod mostem im. Grota-Roweckiego. Wisła jest rodzącą matką, po bokach stoi dwóch strażników. Artysta zostaje zatrzymany przez milicję, tego typu akcje artystyczne w przestrzeni miejskiej były nielegalne.

1993

Przy CSW Zamek Ujazdowski powstają „Ławki” amerykańskiej artystki Jenny Holzer. Jest to dziesięć kamiennych ławek z wyrytymi zdaniami z cykli Holzer: „Truizmy” i „Teksty o przetrwaniu”.

1995

Powstaje Twożywo (Krzysztof Sidorek i Mariusz Libel) – niezwykle aktywna i popularna grupa street-artowa. Inspirują się konstruktywizmem, pop artem, futuryzmem, reklamą, poezją konkretną. Swoje prace prezentują w przestrzeni publicznej, by z przekazem móc dotrzeć do jak najszerszej grupy odbiorców. Grupa kończy swoją działalność w marcu 2011 roku.

1998

Powstała Galeria Zewnętrzna AMS. Celem projektu była promocja działań artystycznych w przestrzeni publicznej, przy wykorzystaniu będących w posiadaniu firmy AMS nośników reklamy zewnętrznej: billboardów i citylightów. Każda z prac pojawiła się na 400 nośnikach w 8-19 miastach Polski. Pierwszą z nich były „Złe życia kończą się śmiercią” Pawła Susida. Galeria działała do 2002 roku.

1999

Piotr Uklański realizuje mozaikę z ceramicznych odpadków produkcyjnych przed Domem Towarowym „Smyk”. Praca powstała z porcelitowych talerzy, odpadków produkcyjnych z fabryk w Ćmielowie i Pruszkowie.

2000

Paweł Althamer organizuje akcję Bródno 2000. Światła na bloku przy ulicy Krasnobrodzkiej 13, przy której artysta mieszkał z rodziną, układają się w gigantyczną cyfrę 2000. W przedsięwzięcie to zaangażowani są sąsiedzi artysty, harcerze, ludzie sztuki. Pod blokiem zorganizowany został festyn z udziałem ponad 3 tysięcy osób.

2002

Joanna Rajkowska realizuje projekt „Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich” - sztuczną palmę na rondzie na skrzyżowaniu Alej Jerozolimskich i ulicy Nowy Świat. Geneza projektu sięga podróży artystki do Izraela w roku 2001 i próby uświadomienia sobie i innym czym są dla Warszawy Aleje Jerozolimskie, ich historia i próżnia jaką stworzyła nieobecność społeczności żydowskiej. Palma stała się jednym z symboli stolicy i doprowadziła do pierwszej poważnej debaty w mediach na temat roli sztuki w polskiej przestrzeni publicznej.

2003

Karol Radziszewski realizuje mural na bloku przy ul. Pułku Baszta 4A na Mokotowie. Charakterystyczny konturowy malunek dedykowany jest Powstaniu Warszawskiemu. Tablica głosi: „Ulica Pułku Baszta. Nazwa upamiętnia jeden z oddziałów Armii Krajowej. Zaczątkiem »Baszty« była grupa harcerskiej młodzieży Żoliborza”.

2004

Szwajcarski artysta Thomas Hirschhorn zbudował z kartonu i folii tymczasową rzeźbę-galerię „Skulptur-Sortier-Station”. Znalazła się ona na skrzyżowaniu ulic Egipskiej i Afrykańskiej na Pradze - między osiedlowym bazarem, przystankiem a kwiaciarnią.

Teresa Murak rozpoczyna realizację projektu „Dzieła lęgną się w szczelinach rzeczywistości - 2004”. Dokonała wysiewu nasion lnu, słoneczników, malw, gryki, chabrów, maków, rzeżuchy oraz zbóż w różnych miejscach Warszawy. Na projekt ten składa się kilka prac, w tym m.in. „Malwy idą do domu”, „Lniany strumień”, „Obiekt żyjący”, „Ikona ziemi. Szałwia”, „Nosicielami wody są ludzie”.

Na Powiślu zainstalowano trzy Różowe Jelonki autorstwa studentek Wydziału Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie - Luizy Marklowskiej i Hanny Kokczyńskiej. Zostały ustawione tak, aby być widoczne z dachu biblioteki uniwersyteckiej i z Mostu Świętokrzyskiego. W nocy jelenie świeciły na różowo. Projekt ten spotkał się z ogromnym odzewem ze strony mediów i mieszkańców - trafiając m. in. na billboardy promujące miasto. Przedsięwzięcie zostało zorganizowane przez Fundację Bęc Zmiana promującą współczesny dizajn i młodą sztukę poza przestrzenią galeryjną.

Zaprojektowana przez Przemka Kaczkowskiego i Jacka Piotrowskiego „Ławka Pętelka” była pierwszą realizacją w ramach akcji Nowy Dizajn Miejski. Stoi w Parku Świętokrzyskim obok Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, przechodziła kilkakrotnie metamorfozę - została „poprawiona” przez służby odpowiedzialne za sprzątanie parku.

2005

W ramach festiwalu vlep[v]net street.art.jam.v.2 na tyłach hotelu Victoria powstaje mural Mariusza Warasa (działającego jako m-city), jeden z najbardziej znanych murali stolicy. Prawdopodobnie był to również największy na świecie mural wykonany techniką szablonu - 240 m2. W 2011 roku zburzona została ściana na której znajdował się mural.

Zdjęcie Piotra Uklańskiego „Bez tytułu (Jan Paweł II)” zostało zaprezentowane jako billboard, w miejscu gdzie stanąć ma gmach Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Ekspozycja ta zbiegła się ze śmiercią papieża. Dzieło Uklańskiego stało się natychmiast miejscem refleksji religijnej i hołdu dla zmarłego, pod zdjęciem składano kwiaty i palono znicze.

2006

Krzysztof Wodiczko realizuje projekcję na fasadzie Galerii Narodowej Zachęta (w ramach wystawy „Pomnikoterapia”). Na dwóch pilastrach po bokach głównego wejścia wyświetlane były postaci kobiet, które pełniły role kariatyd. Mówiły swoich problemach, lękach, przemocy, przestępczości, alkoholizmie.

Paulina Ołowska przeznacza pieniądze, uzyskane za sprzedaży swoich obrazów na wystawie w Fundacji Galerii Foksal, na renowację neonu „Siatkarka” autorstwa Jana Mucharskiego na Placu Konstytucji.

Na Placu Grzybowskim powstaje „Dotleniacz” Joanny Rajkowskiej. Na środku skweru zaaranżowany został staw o powierzchni ok. 140 m2, obsadzony zielenią, krzewami ozdobnymi i nenufarami, zaopatrzony w specjalne urządzenia ozonujące powietrze i wytwarzające mgłę. Jesienią 2007 „Dotleniacz” (który w międzyczasie stał się niezwykle popularnym miejscem spotkań okolicznych mieszkańców) został rozebrany na zimę. Wbrew opiniom mieszkańców i protestom specjalistów od przestrzeni miejskiej instalacja nigdy już nie wróciła na Plac Grzybowski.

2007

Na Stadionie X-lecia odbyło się jednoosobowe odtworzenie meczu Polska – Belgia 1982 przez szwajcarskiego artystę Massimo Furlana (do komentarza Tomasza Zimocha). Było to pierwsze wydarzenie w serii performatywnej „Finisaż Stadionu X-lecia”.

W Pasażu Wiecha w pawilonie zbudowanym przez kolektyw Raumlabor odbywa się konferencja „Otwieranie przestrzeni. Lokalizowanie sztuki publicznej" poświęcona architektonicznych, społecznych, politycznych i kulturowych wymiarach przestrzeni uznawanej za publiczną.

2008

Nowojorska artystka Sharon Hayes realizuje cykl performansów w przestrzeni publicznej Warszawy pt. „W niedalekiej przyszłości – Warszawa, 2008”, samodzielnie odtwarzając strajki, demonstracje, protesty, rekonstruując oryginalne slogany.

Przed blokiem w którym mieszkał Paweł Althamer, na ulicy Krasnobrodzkiej 13, zainstalowana została rzeźba „Abram i Buruś”. Powstała w 2007 roku na podstawie rysunku, który Althamer wykonał po seansie u hipnotyzera. Poddając się hipnozie, artysta zobaczył siebie jako małego żydowskiego chłopca, błądzącego ze swoim psem po zgliszczach spalonej Warszawy.

W ramach projektu „Synchronizacja”, architekt Jakub Szczęsny realizuje instalację z kilkudziesięciu kolorowych świetlówek pod estakadą Trasy Łazienkowskiej, oddzielającej przestrzenie parków: Agrykola i na Skarpie.

Odtworzenie dzieła Henryka Stażewskiego „Dziewięć promieni światła na niebie” na północnym dziedzińcu Pałacu Kultury i Nauki, obok przyszłego placu budowy gmachu Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Wymyślone przez Stażewskiego malarstwo na niebie zostało pokazane 9 maja 1970 roku podczas sympozjum artystycznego „Wrocław 70”.

2009

W ramach pierwszej edycji festiwalu Warszawa w Budowie, na trybunie pl. Defilad powstaje złożona z billboardów instalacja berlińskiej artystki Danieli Brahm „Wielka kłótnia”. Brahm naśladowała język wszechobecnej reklamy a jednocześnie używa go jako nośnika aktywistycznych komunikatów na temat sporu pomiędzy użytkownikami Placu Defilad. Jedno z haseł użytych przez artystkę brzmiało: „Miasto jako wystawa”.
Galeria Narodowa Zachęta realizuje projekt „Inne miasto, inne życie” - cykl nowych projektów w przestrzeni publicznej, której autorami są m.in. Karol Radziszewski, Mona Vătămanu & Florin Tudor, Zbyněk Baladrán i Anna Niesterowicz.

Na ulicy Stalowej, róg Czynszowej, zainstalowana została rzeźba „Guma”. Tytuł rzeźby to pseudonim mieszkańca warszawskiej Pragi, jak i materiał, z którego jest ona wykonana. Inicjatorem jej powstania były praskie dzieci, z którymi pracują opiekunowie z Grupy Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga Północ i artysta Paweł Althamer. Rzeźba umocowana na sprężynie kiwa się, naśladując swój pierwowzór.

Daniel Knorr, rumuński artysta konceptualny „zawłaszczył" gmach Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Performance „Awake Asleep" opierał się na skoordynowaniu rytmu życia artysty i iluminacji Pałacu. Kiedy Knorr kładł się spać, wysyłał sygnał ze swojego telefonu i światła na fasadzie Pałacu gasły. Kiedy budził się, włączał z powrotem światło budynku.

Powstaje „Światłotrysk" Maurycego Gomulickiego - instalacja parkowa ze światła neonowego na terenie parku Kępa Potocka na warszawskim Żoliborzu.

Z inicjatywy Pawła Althamera i burmistrza dzielnicy Targówek zainaugurowany zostaje Park Rzeźby na Bródnie. Projekt ten odnosi się do doświadczeń z projektami artystycznymi poza przestrzenią galeryjną i muzealną, najczęściej w odniesieniu do tematyki społecznej, powstałych we oparciu o współpracę z mieszkańcami. Obecnie (2011) w Parku można oglądać prace Pawła Althamera, Youssufa Dary, Olafura Eliassona, Grupy Nowolipie, Susan Philipsz, Katarzyny Przezwańskiej, Moniki Sosnowskiej oraz Rirkrita Tirivanijii.

2010

W Warszawie działa nomadyczny The Knot - mobilne, miejskie centrum sztuki, kultury, myśli, sportu, nauki i rekreacji. The Knot, który prowadził międzynarodowy kolektyw kuratorski (Markus Bader, Oliver Baurhenn, Kuba Szreder oraz Raluca Voinea) działał w Berlinie, Warszawie i Bukareszcie. Warszawska odsłona miała miejsce przy Pałacyku Konopackiego na Pradze Północ, na Kopie Cwila na Ursynowie oraz na Polu Mokotowskim.

Powstaje portal Warszawska Sztuka Publiczna – dokumentujący sztukę w przestrzeni publicznej stolicy: od zapomnianych pomników do anonimowych graffiti www.puszka.waw.pl

W miejscu drewnianej kładki, zbudowanej przez Niemców w 1942 roku (spinającej tzw. małe i duże getto), powstała instalacja (...) Anny Baumgart i Agnieszki Kurant. Były to srebrzyste balony unoszące się nad ulicą Chłodną, tworzące tytułowy wielokropek. W tym samym miejscu znajduje się graffiti Adama X „Tu była kładka" (2007).

Odbywa się 2 Biennale Rzeźby w Warszawie, nawiązujące do I Biennale Rzeźby w Metalu sprzed 52 lat. Oprócz historycznego pokazu „Idea formy, forma idei” na Woli pojawiła się m.in. kinetyczna instalacja Katarzyny Fudakowski.

Powstaje Muzeum Neonów, którego misją jest „zachowanie i ochrona jeszcze istniejących neonów warszawskich”.

Grzegorz Drozd i Alicja Łukasiak realizują projekt „Universal” na Osiedlu Dudziarska – które powstało dla rodzin eksmitowanych ze Śródmieścia i Pragi Południe. Boczne ściany trzech bloków socjalnych zostały zamalowane na czarno (kwadraty nawiązujące do Malewicza), po drugiej stronie pojawiła się neoplastycystyczna kompozycja. Działania artystów natrafiły na opór ze strony mieszkańców i krytykę ze strony mediów.

2011

Na Placu na Rozdrożu zainstalowana zostaje UFO (Unexpected Fountain Occupation) – platforma sztuki, architektury i relaksu, zaprojektowana przez francuski kolektyw EXYZT. Przez całe lato odbywają się tam debaty, koncerty, promocje książek, pokazy filmowe i dancingi.

Po raz drugi stołeczny Ratusz zorganizował konkurs na dofinansowanie inicjatyw realizowanych poza ścianami galerii. Biuro Kultury przeznaczyło 1 mln zł na szesnaście projektów, które wezmą udział w programie.

W Parku Rzeźby na Bródnie powstaje rzeźba społeczna Toguna – będąca efektem współpracy Pawła Althamera i pochodzącego z plemienia Dogonów rzeźbiarza Youssufa Dary. Toguna (zbudowana na podobieństwo afrykańskich jednostek architektonicznych) jest miejscem spotkań dla mieszkańców Bródna, jak i przestankiem autobusowym.

Na skwerze u zbiegu ulicy Karowej i Krakowskiego Przedmieścia powstał pawilon „Your Reality Machine” zaprojektowany przez Olafura Eliassona - znanego artysty pochodzenia islandzkiego. Obiekt powstał w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Pawilon łamie postrzeganie otoczenia, będąc jednocześnie łatwym do zapamiętania znakiem przestrzennym, zmysłowym i rzeźbiarskim w formie. Projekt został wyłoniony w zamknietym konkursie zorganizowanym przez Narodowy Instytut Audiowizualny i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Inauguracja projektu „Nowe Miejsce (Trybuna)” zainaugurowanego przez Wydział Kultury m.st. Warszawa i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W celu ożywienia placu Defilad, inaugurują w jego centralnym punkcie, na Trybunie Honorowej, swój nowy program interwencji artystycznych w przestrzeni miasta. Pierwszym projektem, wyłonionym w zamkniętym konkursie jest rzeźba Ryana Gandera „Really shiny things that don’t mean anything”.

W hali głównej Dworca Centralnego architekta Aleksandra Wasilkowska zrealizowała 10-metrową konstrukcję, złożoną ze starych tablic informacyjnych, które zostały zdjęte z peronów podczas remontu dworca. Wewnątrz konstrukcji znajduje się dwuosobowa winda, którą można wjechać prawie pod sam dach dworca. Artystka określa swoją instalację jako „maszynę do podróży w czasie i przestrzeni”.

2012


W czasie solowej wystawy Maurizia Cattelana „Amen” w Centrum Sztuki Współczesnej, jedna z jego najsłynniejszych prac, „On”, przedstawiająca postać modlącego się Hitlera, pojawiła się w bramie zrujnowanej kamienicy na terenie dawnego getta przy ul. Próżnej 14. Zarys odwróconej tyłem sylwetki można było podejrzeć tylko przez zakratowane okienko w bramie.

Rirkrit Tiravanija zbudował przed Zamkiem Ujazdowskim pawilon, który miał być, jak mówił artysta, przestrzenią dla różnorodnych interakcji: czytania poezji, dziecięcych zabaw, gotowania, muzyki i filmu. Projekt stanowił część organizowanego przez Centrum Sztuki Współczesnej letniego festiwalu Zielony Jazdów, poświęconego zagadnieniom ekologii, zdrowych stylów życia oraz zrównoważonej produkcji i konsumpcji.

Na Placu Zbawiciela stanęła dwudziestosześciometrowa tęcza złożona z 16 tysięcy sztucznych kwiatów nawleczonych na stalową konstrukcję. Instalacja Julity Wójcik okazała się najbardziej kontrowersyjnym projektem publicznym w drugiej dekadzie XXI w.: w ciągu dwóch lat aż 4 razy została podpalona przez środowiska prawicowe, upatrujące w niej symbolu ruchu LGBT. Za każdym razem jednak wysiłkiem artystki i okolicznych mieszkańców biorących udział w jej powstawaniu, tęcza wracała na Plac Zbawiciela.

W szczelinie między dwoma blokami na Woli Jakub Szczęsny zrealizował instalację artystyczną, będącą zarazem w pełni funkcjonalnym mieszkaniem. Działka, na której stoi Dom, ma w najszerszym miejscu 152 cm, a w najwęższym – 92 cm. Architekt zaprosił do zamieszkania w nim izraelskiego pisarza Etgara Kereta. Dom ma pełnić funkcję miejsca działań twórczych dla zapraszanych przez Kereta artystów z całego świata.

W Parku Rzeźby na Bródnie Duńczyk Jens Haaning zbudował masywną instalację rzeźbiarską z cegieł: piętnastometrowy napis BRÓDNO wznoszący się na parkowym pagórku. Oprócz rzeźby artysta stworzył również nowe logo osiedla; piksele w logotypie przypominają krawędzie cegieł z których zbudowany jest napis.

Architektka Ewa Rudnicka wraz z Fundacją Nowej Kultury ''Bęc Zmiana'' zbudowała na Mariensztacie Miejską Rzeźbę Wodną. Wykorzystała istniejący pawilon zdroju oligoceńskiego, obudowując go ażurową drewnianą konstrukcją, dostawiła podest z małym basenikiem, piaskownicą i siedziskami oraz posadziła wokół rośliny - tworząc miejsce spotkań dla mieszkańców osiedla.

2013


W Parku Rzeźby na Bródnie pojawiła się kolejna, dziesiata praca. Autorem trzymetrowego, drewnianego i pozłacanego „Anioła Stróża” jest Roman Stańczak.  Anioł stoi u bram Raju – ogrodu zaprojektowanego przez inicjatora Parku Rzeźby, Pawła Althamera.

Na osiedlu domków fińskich odbył się organizowany przez Fundację „Bęc Zmiana” coroczny festiwal Synchronicity – cykl wydarzeń skoncentrowany wokół architektury przyszłości, który w 2013 roku skupiał się na projektowaniu multisensualnym. W ramach festiwalu Patryk Zakrocki zrealizował ingerencję dźwiękową „Ściany to moje membrany”, Rafał Dominik i Agata Wrońska wykonali interwencje przestrzenne pt. „Żryj gruz, ssij kamienie”, odbyła się wystawa fotografii Konrada Pustoły „Uzdrowisko”, a Marcin Chromicki i Justyna Wencel przygotowali instalację „Architektura przemiany”. Festiwal wpisał się w działania inicjatywy „Otwarty Jazdów” nastawionej na ochronę osiedla domków fińskich.

Teresa Murak rozpoczęła realizację przy południowej ścianie Zamku Ujazdowskiego. Praca ma formę gigantycznej rzeźby w procesie, tworzonej z 350 ton ziemi wydobywanej spod dna Wisły przez maszyny drążące II linię metra. Artystka deklarowała: „W ciągu najbliższych miesięcy głęboko ukryte podłoże miasta zostanie tym samym wydobyte na jaw i zamienione w abstrakcyjny monument jego modernizacji”.







 

Dokumentacja fotograficzna:

Zobacz także: