Departament Obecności 2020
Program publiczny Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Departament Obecności to program publiczny Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie rozgrywający się w siedzibie przy ulicy Pańskiej. Jest formą „instytucji wewnątrz instytucji”, niehierarchiczną placówką badawczo-edukacyjną, która eksperymentuje z narzędziami artystycznymi, aby stymulować dyskusję na tematy polityczne, społeczne, ekonomiczne i ekologiczne.
Departament testuje performatywne formy uczestnictwa, działając w przestrzeni, której sercem jest instalacja „Demos” Andreasa Angelidakisa, prezentowana wcześniej w czasie Documenta 14 w Atenach w ramach programu Parlamentu Ciał, poświęconego demokracji, suwerenności i gościnności we współczesnej Europie.
W 2020 roku główną osią działania Departamentu jest katastrofa klimatyczna oraz jej przyczyny i skutki w wymiarze społecznym, politycznym, ekologicznym, instytucjonalnym, artystycznym, etycznym i filozoficznym. Katastrofa, która nie „wydarzy się w najbliższej przyszłości”, ani nie „dzieje się gdzieś daleko”, lecz która już się wydarzyła i z którą musimy sobie radzić tu i teraz. Aktualna sytuacja wymaga porzucenia dobrze znanych, utrwalonych schematów myślenia i otwarcia się na to, co jeszcze nieznane. Potrzebujemy zaangażowania wszystkich zmysłów, rozwijania empatycznej wrażliwości i odrzucenia anachronicznych podziałów na ludzkie i naturalne, społeczne i środowiskowe, wewnętrzne i zewnętrzne, na „my” i „inne”.
Departament Obecności to także próba poszukiwania nowych formuł instytucjonalnych, które będą odpowiadać na radykalnie zmieniające się wyzwania i potrzeby w drugiej dekadzie XXI wieku. Jak katastrofa klimatyczna i jej konsekwencje wpływają na działanie instytucji publicznej? Jaki kształt powinno przyjąć muzeum w momencie planetarnej i systemowej zmiany? Instytucje kultury w większości działają zgodnie ze, współodpowiedzialną za aktualny kryzys, logiką nieustannego wzrostu, intensywności, rywalizacji, nieokiełznanej konsumpcji kultury i nadprodukcji wydarzeń. Staramy się zmienić tę konfigurację, wykorzystując istniejące zasoby, opierając nasze działania na współpracy i zmniejszając ich intensywność.
Program Departamentu Obecności 2020 składa się z długoterminowych działań, takich jak zajęcia otwartej grupy czytelniczej; sesje wspólnych głębokich odsłuchów; aktywności Grupy Rekonstrukcyjnej (która zajmuje się recyklingiem dzieł i praktyk artystycznych znanych z historii sztuki XX i XXI wieku, poszukując dla nich nowych znaczeń i zastosowań); oraz otwarcie przestrzeni Muzeum na obecność różnych grup, w tym aktywistek, artystów i teoretyczek, które będą negocjować nowe formaty działania instytucji. Drugą część programu stanowią pojedyncze wydarzenia, takie jak koncerty, wycieczki czy pokazy filmowe, realizowane we współpracy z HER Docs Film Festival.
Jednym z kluczowych elementów tegorocznej edycji Departamentu jest Plener Klimatyczny, który zrealizujemy wspólnie ze studentkami i studentami polskich uczelni artystycznych. Nawiązujące do długiej tradycji plenerów artystycznych spotkanie ma na celu zjednoczenie środowisk twórczych wokół katastrofy klimatycznej oraz wspólne poszukiwanie nowych form wrażliwości środowiskowej, zaangażowanego działania i myślenia o relacjach pomiędzy gatunkiem ludzkim i planetą.
