Departament Obecności 2021
Program publiczny Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Departament Obecności to program publiczny Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jest formą „instytucji wewnątrz instytucji”, niehierarchiczną, placówką badawczo-edukacyjną, która eksperymentuje z narzędziami artystycznymi aby stymulować dyskusję na tematy polityczne, społeczne, ekonomiczne i ekologiczne. Departament testuje różne formy uczestnictwa, działając w różnych przestrzeniach rozsianych po całym mieście.
W 2021 roku główną osią działania Departamentu jest katastrofa klimatyczna oraz jej przyczyny i skutki w wymiarze społecznym, politycznym, ekologicznym, instytucjonalnym, artystycznym, etycznym i filozoficznym. Katastrofa, która nie „wydarzy się w najbliższej przyszłości”, ani nie „dzieje się gdzieś daleko”, lecz która już się wydarzyła i z którą musimy sobie radzić tu i teraz. Aktualna sytuacja wymaga porzucenia dobrze znanych, utrwalonych schematów myślenia i otwarcia się na to, co jeszcze nieznane. Potrzebujemy zaangażowania wszystkich zmysłów, rozwijania empatycznej wrażliwości i odrzucenia anachronicznych podziałów na ludzkie i naturalne, społeczne i środowiskowe, wewnętrzne i zewnętrzne, na „nas” i „innych”.
Departament Obecności to także próba poszukiwania nowych formuł instytucjonalnych, które będą odpowiadać na radykalnie zmieniające się wyzwania i potrzeby w drugiej dekadzie XXI wieku. Jak katastrofa klimatyczna i jej konsekwencje wpływają na działanie instytucji publicznej? Jaki kształt powinno przyjąć muzeum w momencie planetarnej i systemowej zmiany? Instytucje kultury w większości działają zgodnie ze współodpowiedzialną za aktualny kryzys logiką nieustannego wzrostu, intensywności, rywalizacji, nieokiełznanej konsumpcji kultury i nadprodukcji wydarzeń. Staramy się zmienić tę konfigurację, wykorzystując istniejące zasoby, opierając nasze działania na współpracy i zmniejszając ich intensywność.
Na program Departamentu Obecności składają się działania długoterminowe m.in. zajęcia otwartej grupy czytelniczej poświęcone publikacji „Feral Atlas”; cykliczne seminarium dotyczące teorii dekolonizacyjnych; stała współpraca z Radiem Kapitał owocująca audycjami o sztuce, katastrofie klimatycznej oraz historii i działalności Muzeum, a także otwarcie przestrzeni Muzeum na obecność i aktywność różnych grup. Drugą część programu stanowią pojedyncze wydarzenia, takie jak koncerty, warsztaty, pokazy filmowe i działania realizowane wspólnie z kolektywami naukowymi, artystycznymi i aktywistycznymi (Spółdzielnia Krzak, Wspólnota Międzygatunkowa, Siostry Rzeki, Zakole Wawerskie) oraz ruchami klimatycznymi (Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, Extinction Rebellion).
Jednym z kluczowych elementów tegorocznej edycji Departamentu jest Plener Klimatyczny, który zrealizujemy wspólnie ze studentkami i studentami polskich uczelni artystycznych. Nawiązujące do długiej tradycji plenerów artystycznych spotkanie ma na celu zjednoczenie środowisk twórczych wokół zagadnienia katastrofy klimatycznej oraz wspólne poszukiwanie nowych form wrażliwości środowiskowej, zaangażowanego działania i myślenia o relacjach pomiędzy gatunkiem ludzkim i planetą.
