Sztuka Władysława Hasiora

Sztuka Władysława Hasiora już w pierwszej połowie lat 60. XX wieku okazała się kulturowym fenomenem w Polsce, przede wszystkim ze względu na poszukiwania w obrębie sacrum i użycie wyjątkowych materiałów: mydło, zbrojony cement, do budowania ekspresji. Hasior miał wystawy właściwie w prawie każdej miejskiej galerii w Polsce i był jednym z najczęściej pokazywanych polskich twórców za granicą. Wśród jednych jego sztuka cieszyła się wielkim powodzeniem, wśród innych (np. Tadeusz Kantor) nigdy nie zyskała poważania. Pisali o nim wybitni znawcy i krytycy sztuki i publicyści epoki, np. Anna Micińska, Jerzy Stajuda, Janina Ładnowska, Antoni Dzieduszycki, Janusz Bogucki, Aleksander Jackowski czy Wiktor Osiatyński. Pokazywali go najważniejsi polscy kuratorzy, np. Ryszard Stanisławski na wystawie „Metafory” w 1962 roku w BWA w Sopocie, a Marek Rostworowski na wystawie „Romantyzm i romantyczność” w 1975 roku w warszawskiej Zachęcie.
Interesowała ich odrębność tej sztuki, jej materiałowe przywiązanie, a zarazem lekkość anegdoty i narracja spoza panującego podziału na sztukę akademicką i awangardę. Hasior w swoim złotym okresie bardzo dobrze czuł bit współczesności łącząc go z przeżyciami wojennymi swojego pokolenia. Stąd w jego sztuce ciężar betonu, mydła i ognia, stąd chęć tworzenia monumentalnych narracji dających świadectwo porażającego doświadczenia. W latach 70. stopniowo pojawia się rozrzedzenie napięcia, i przesunięcie akcentów na powszedniość, plebejskość, anegdotę, wypunktowanie konceptualnego skrótu pomiędzy metaforą tytułu i materią pracy: „ [C]hodzi o to, by do starych pojęć znaleźć nowy sposób obrazowania, stąd pointą mojego «Zwiastowania» nie jest anioł zwiastujący wieść, lecz wkomponowany w obraz płonący telefon. W czasach, w których żyjemy, właśnie przez telefon otrzymujemy płomienne informacje” (cytat z Hasiora za: „Myśli o sztuce”, Nowy Sącz 1987).

Najważniejsze opracowania monograficzne sztuki Władysława Hasiora to erudycyjna i osobista zarazem monografia Andrzeja Banacha z 1964 roku, podobna w tonie praca Anny Micińskiej, znawczyni Zakopanego, akademickie ujęcia (szczególnie kalendaria i rekonstrukcje faktów) Józefa Chrobaka (2014) i Moniki Szczygieł-Gajewskiej (2011) oraz reinterpretująca dyskurs wokół asamblażu „Konferecja tatrzańska” (2015). Pozostałe prace to ważne dokumenty epoki.

Zestaw obejmuje „Notatniki”: „Pomniki” (204, 231), „Genua, Buenos Aires, Montevideo” (086), „Szklane pomniki” (205), „Pomniki i ptaki” (202), „Ptaki Koszalin” (172, 173), „Ptaki Władysława Hasiora” (279), „Ptaki Szczecin” (312), „Ogniste ptaki” (004), „Konie” (174, 201), „Słoneczny rydwan” (253, 278), „Anioły szwedzkie” (178, 198, 233), „Pomniki, sztandary” (006), „Sztandary” (177: 1 i 2, 200, 238), „Sztandary i plakaty” (242), „Portret imaginacyjny” (001, 171), „Miniatury” (002, 176, 185), „Miniatury, chleb, maszyna” (187), „Kapliczki domowe” (186, 232), „Totemy” (188), „Obiekty” (170, 192), „Wózek” (196), „Wózek i Wyszywanie charakteru” (222), „Obrazopodobne” (195, 236), „Ptaki montaże” (225), „Montaże” (234), „Miniatury montaże” (235), „Montaze obrazopodobne” (240, 241), „Montaze bardzo pilne” (361), „Anioły Szwedzkie” (198), „Projekty aniołów szwedzkich” (178, 233), „Przeprowadzka” (193, 224), „Wystawy” (191), „Wystawy, pracownie” (197), „Wnętrza” (239, 321), „Instalacje” (262), „Fragmenty ekspozycji” (257, 258), „Przedstawienie teatralne” (316), „Scenografia” (194), „Film TV” (003), „TV” (175), „Dokumentacja prac Władysława Hasiora z filmu 1963” (309), „Film ścinki” (368), „Koła solarne” (226), „Strącenie aniołów” (223), „Obiekty Jazowsko” (190), „Płonące anioły” (221), „Ostatni koncert” (227), „Płonące drzewo” (230), „Foto Gozdan” (199), „Dokumentacja projektów” (228), „Prace Władysława Hasiora” (254, 276, 277, 371), „Złe zdjęcia” (343).

Wybrana bibliografia ogólna:
„Hasior Powrót”, red. M. Raińska, kat. wyst. MCK Sokół, Nowy Sącz 2011.
„Hasior Powrót” (materiały pokonferencyjne), red. M. Raińska, Nowy Sącz 2011.
M. Szczygieł-Gajewska, „Władysław Hasior”, Warszawa 2011 (katalog dzieł wszystkich i bibliografia).
„Konferencja Tatrzańska”, red. J. Dembowska, K. Redzisz, K. Śliwińska, E. Tatar, Zakopane 2015.
A. Banach, „Hasior”, Warszawa 1964.
H. Kirschner, „Hasior. Opowieść na dwa głosy”, Warszawa 2005.
A. Micińska, „Władysław Hasior”, Warszawa 1983.
I. Styczyńska-Kroh, „Sądecki rodowód Hasiora”, Nowy Sącz 2001.
A. Rottenberg, „Władysław Hasior”, Olszanica 2004.
„Władysław Hasior. Polski Rauschenberg?, red. J. Chrobak, kat. wyst. MOCAK, Kraków 2014 (najbardziej aktualne kalendarium i rekonstrukcja wystaw).