Pomniki
„Pomnik jest emanacją energii emocjonalnej, a nie praktycznej” – ta luźna notatka znaleziona w archiwum Galerii Władysława Hasiora w pełni streszcza filozofię twórcy. Hasior wszelkie formy aktywności artystycznej traktował jako studia przygotowawcze do monumentalnych założeń przestrzennych przeznaczonych dla masowego odbiorcy. Interesowało go tworzenie w przestrzeni ogólnodostępnej. Zebrane tu „Notatniki” stanowią jeden z największych podzbiorów. We wspomnianym archiwum znajdziemy także „Samochodowy Atlas Polski” z notatkami z podróży po kraju i zaznaczonymi odwiedzonymi miejscami lub miejscami do odwiedzenia. Część – często fotograficznych, np. w formie pocztówek-notatek zawiera nazwisko autora założenia pomnikowego, daty erekcji monumentów, informację, czy i kiedy Hasior sfotografował pomnik w naturze. Osobno na kartkach papieru Hasior wypisał nazwiska sobie współczesnych rzeźbiarzy monumentalnych i ich realizacje, które wykreślał z listy po odwiedzeniu. W pierwszym opublikowanym „Notatniku”, czyli studium na temat upamiętniania („Nagrobki narodowej pamięci”, „Odra” 1971, nr 6) Hasior pisze, że pomnik to zaświadczenie o cnocie i pamięć o niej. Ma on być symbolem żywych wartości, a staje się nagrobkiem, ze względu na niską wartość formalną realizacji i powielanie „zakorzenionych schematów pojęciowych”. W swoich studiach na temat historii pomnika i w swoich obserwacjach współczesności Hasior stawia na syntezę form, a poszczególne eseje fotograficzne to studia porównawcze, często wykraczające poza przypisane poszczególnymi tytułami ramy. Do wyjątkowych zbiorów należą „Artyści na cokole”.
Zestaw obejmuje „Notatniki”: „Pomniki Architektoniczne” (109), „Pomniki” (130, 267, 268, 359), „Pomniki Różne” (339), „Pomniki XIX wiek” (215), „Pomniki XIX wiek – Getto” (217), „Schematy” (271), „Schemat klocków Dunikowszczyzna” (133), „Klocki” (138), „Pomniki Kominy” (132), „Schemat głowy w pomnikach” (114), „Postać w pomnikach polskich” (098, 113), „Postać w pomnikach” (129), „Jęki w pomnikach polskich” (110), „Artyści na cokole” (115), „Pomniki polskie” (025, 026, 028, 030, 206), „Majdanek” (122), „Majdanek Grunwald” (140), „Białystok pomnik” (134), „Pomnik Łódź” (144), „Pomniki radzieckie” (065), „Pomniki włoskie” (154), „Pomniki Francja XIX wiek” (209), „Pomniki XIX wiek Węgry” (210), „Pomniki Niemcy” (211), „Pomniki Jugosławia” (212), „Pomniki angielskie” (213), „Pomniki Paryża” (214), „Belgia pomniki XIX wiek” (216), „Azjatycki pomnik” (272), „Dawne pomniki ruskie” (320), „Pomniki fińskie” (324).
Bibliografia:
W. Hasior, Nagrobki narodowej pamięci, „Odra” 1971, nr 6, s. 43-50.
W. Hasior, Myśli o sztuce, Nowy Sącz 1987.
