Snozka (1-22/22)
„Pomnik jest emanacją energii emocjonalnej, a nie praktycznej” – zanotował Hasior na luźnej karteczce znalezionej przeze mnie w 2014 roku w archiwum Muzeum Tatrzańskiego. Realizacja na Snozce to jego najważniejsza praca: udało mu się wychodząc od figuracji wysublimować formę w stronę geometrii i osiągnąć efekt wzniosłości poza ikonografią.
Żelazne organy na czorsztyńskiej Przełęczy Snozka odsłonięto w 1966 roku. Rewolucyjna, konstruktywistyczna kompozycja oparta o napięcie pionów i poziomów zderzonych pod kątem prostym (będącym echem crux comissa) prostopadłościanów i ostrosłupów o przeciwstawnych sobie wektorach inspirowana była m.in. sposobem układania drewna na podhalańskich stokach. Abstrakcyjna kompozycja ma także swą figuratywną genezę, na co wskazują zachowane w Galerii Władysława Hasiora szkice: powstała przez wielokrotne upraszczanie rysunku anioła – czegoś, co stanowiło obsesję artysty, i drabiny. Pomnik – nawiązując do harfy eolskiej miał używać siły wiatru i grać, po to, by proces upamiętniania zachodził na poziomie fizjologicznym, jako proces w widzu. Pomnik zbudowany na miejscu bratobójczych walk wojny domowej 1944-46, której ofiary upamiętniał, został mistrzowsko wpisany w pejzaż. Ze względu na inskrypcję umieszczoną na pomniku, do dzisiaj budzi on kontrowersje natury politycznej. Zestaw obejmuje notatnik pt. „Pomnik na Snozce” (229).
Wybrana bibliografia:
1. Katarzyna Chrudzimska – Uhera, „Obiekt w przestrzeni. Pomniki i rzeźbiarskie realizacje plenerowe Władysława Hasiora”, w: „Hasior: powrót: granice sztuki współcesnej: wokół twórczości Władysława Hasiora: materiały z knferencji zorganizowanej przez Małopolskie Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu 9-11 grudnia 2010”, red. Marzanna Raińska, Nowy Sącz 2011, s. 29-33.
2. Kazimierz S. Ożóg, Zapomniane organy. Ptaki i takie tam. Recepcja dzieł pomnikowych Hasiora po 1898 roku, w: „Hasior: powrót: granice sztuki współcesnej: wokół twórczości Władysława Hasiora: materiały z knferencji zorganizowanej przez Małopolskie Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu 9-11 grudnia 2010”, red. Marzanna Raińska, Nowy Sącz 2011, s. 34-39.
3. Ewa Tatar, „Przypisy do metody fotograficznej Władysława Hasiora”, „Not. Fot.” 2017, nr 3.
