Historie Mówione Nowoczesności

Zbigniew Makarewicz, 2020/2021 (1-9/9)

Wywiad metodą oral history ze Zbigniewem Makarewiczem przeprowadził Robert Jarosz w ramach projektu Historie Mówione Nowoczesności w czerwcu 2020 i 2021 roku we Wrocławiu. Zapis wideo.

Wywiad przeprowadzono: 07.06.2020, 28.06.2021
IX części: I. 40 min 21 s, II. 29 min 49 s, III. 33 min 37 s, IV. 25 min 06 s, V. 29 min 44 s, VI. 31 min 56 s, VII. 25 min 14 s, VIII. 42 min 21 s., IX. 13 min 47 s.
Łączny czas nagrania: 4 h 31 min 55 s.

Rozmowy ze Zbigniewem Makarewiczem zostały przeprowadzone w siedzibie Centrum Badań Artystycznych we Wrocławiu. Pierwsza z nich odbyła się 7 czerwca 2020 w czasie pandemii po uchyleniu lockdownu, a druga – 28 czerwca 2021 roku.

Zbigniew Makarewicz – rzeźbiarz, twórca instalacji i happeningów, krytyk sztuki i animator ruchu artystycznego, dziennikarz, działacz społeczny i polityczny, nauczyciel akademicki. Autor kilkudziesięciu artykułów naukowych, głównie na temat historii sztuki nowoczesnej.

Urodził się w 27 września 1940 roku w Wilnie. W latach 1958–1965 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, m.in. w pracowni rzeźby Xawerego Dunikowskiego. Uzyskał w 1965 roku dyplom na Wydziale Ceramiki w Pracowni Ceramicznej Rzeźby Architektonicznej docenta Apolinarego Czepelewskiego. Ma tytuł artysty plastyka magistra sztuki.
Współpracował przy zakładaniu przez Jerzego Ludwińskiego w 1972 roku Ośrodka Dokumentacji Sztuki – Centrum Badań Artystycznych we Wrocławiu.
W latach 1990–2016 był wykładowcą w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (profesor zwyczajny od 2009 r.) i w Wyższej Szkole Humanistycznej we Wrocławiu (dziekan Wydziału Architektury Wnętrz od 2018 r.).
Prowadził w latach 1978–1981 i 1989–1994 Galerię „X” Związku Polskich Artystów Plastyków we Wrocławiu. Od 1980 roku działał w Prezydium Zarządu Głównego ZPAP jako skarbnik i rzecznik prasowy.
W sierpniu 1980 roku był redaktorem projektu uchwały ZPAP popierającej wydarzenia na Wybrzeżu, przyjętej przez ZG ZPAP 28–29 sierpnia 1980 roku i przedstawionej delegacji partyjno-rządowej przed podpisaniem Porozumień w Gdańsku. Od września tego roku działał w „Solidarności”: 1980–1992 reprezentant ZPAP w Komitecie Porozumiewawczym Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych; 1980–1981 członek Komisji ds. Cenzury, która przygotowała społeczny projekt Ustawy o kontroli publikacji i widowisk z 31 lipca 1981 roku; członek sześcioosobowego zespołu ds. negocjacji kształtu ustawy z rządem („Solidarność” i Stowarzyszenia Twórcze i Naukowe); na przełomie września i października 1981 roku gość I KZD; w grudniu tegoż roku współorganizator i uczestnik obrad IV Kongresu Kultury Polskiej.
Po 13 grudnia 1981 roku współpracownik Regionalnego Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk, łącznik pomiędzy RKS-em a Tymczasową Komisją Koordynacyjną NSZZ „Solidarność” i grupą doradców oraz pomiędzy członkami tajnych struktur „Solidarności” we Wrocławiu a wysłannikami z Warszawy (m.in. 27–30 kwietnia 1982 r. z Ewą Szemplińską, łączniczką Zbigniewa Romaszewskiego). Inwigilowany, rewidowany i podsłuchiwany w mieszkaniu, pracowni oraz lokalu Galerii „X”. Został zatrzymany 9 listopada 1982 roku, a dwa dni później internowany w ośrodku odosobnienia w Strzelinie. Zwolniono go 3 grudnia. Kontynuował działalność podziemną. Został ponownie zatrzymany 23 lutego 1983 roku i aresztowany 25 lutego jako podejrzany o zdradę tajemnicy państwowej. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieście uchylił areszt 28 lipca 1983 roku ze względu na stan zdrowia. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia 11 lutego 1984 roku skazany na karę roku pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata i grzywnę. W wyniku odwołania 25 lipca 1984 roku Sąd Wojewódzki we Wrocławiu umorzył śledztwo na podstawie ustawy o amnestii. Od 1983 do 1990 roku artysta nie miał stałego zatrudnienia. Utrzymywał się z pomocy podziemnych struktur „Solidarności”, prac zleconych, pisania pomocniczych opracowań dla Instytutu Sztuki Polskiej PAN w Warszawie. Współpracował jako krytyk z Galerią na Ostrowie (Oddział Muzeum Archidiecezjalnego) we Wrocławiu. Od 1984 roku jest na rencie inwalidzkiej z powodu utraty zdrowia w wyniku wypadku podczas szkolenia oficerów rezerwy w 1979 roku.
Pierwsza wystawa indywidualna artysty „Natura rzeźby” została zorganizowana w założonej przez niego w 1967 roku galerii „Piwnica Świdnicka” we Wrocławiu. W 1968 roku razem z Barbarą Kozłowską, Ernestem Niemczykiem, Wiesławem Rembielińskim i Ryszardem Zamorskim zrealizował kompozycję przestrzeni emocjonalnej zatytułowaną „Ciągłe spadanie”. W tym samym roku na wystawie indywidualnej „Rozbiór dramatyczny przedmiotu” w Galerii pod Moną Lisą, Makarewicz pokazał asamblaże zbudowane z gotowych przedmiotów, odsyłające do określonych znaczeń. W latach 1982–1989 tworzy „Motywy szkockie” (rysunki), korzystając z kilkumiesięcznego pobytu w aresztach i w więzieniu. Od 2007 do 2011 roku realizował we Wrocławiu program Małego Festiwalu Makarewicza (ze środków własnych) obejmujący pokazy prac kilkudziesięciu artystów z kraju i z zagranicy. Obecnie prowadzi Centrum Badań Artystycznych w ramach Niezależnej Inicjatywy Estetycznej – N.I.E.
Sięgając po różne środki: rzeźbę, instalację, happening i komentarz słowny, Makarewicz tworzy wielowarstwowe prace łączące różne formuły stylistyczne i gatunki, m.in. sztuki plastyczne i teatr. Instalacjom zbudowanym z niepotrzebnych przedmiotów towarzyszą odczyty i happeningi. Jego twórczość cechuje szczególne nawarstwianie znaczeń. Poszczególne realizacje oraz samodzielne prace funkcjonują w obrębie większej całości, należą do rozciągniętego w czasie procesu artystycznego. Raz wyodrębnione zgrupowania przedmiotów nie są skończonymi dziełami, lecz mają charakter otwarty – Makarewicz przekształca je i tworzy z nich nowe konfiguracje. Działania artysty mają często charakter ironiczny, są prześmiewczym komentarzem do oficjalnych form kultury i sztuki.

Autor biogramu: Zbigniew Makarewicz.