Andrzej Strumiłło, 2019 (1-17/17)
Wywiad metodą oral history z Andrzejem Strumiłło przeprowadziła Magdalena Drągowska w ramach projektu Historie Mówione Nowoczesności w lutym 2019 roku w Maćkowej Rudzie na Suwalszczyźnie. Zapis audio.
Wywiad przeprowadzono: 05.02.2019 i 06.02.2019.
XVII części: I. 28 min 36 s, II. 26 min 19 s, III. 23 min 06 s, IV. 17 min 45 s, V. 31 min 40 s, VI. 43 min 17 s, VII. 33 min 31 s, VIII. 28 min 43 s, IX. 21 min 09 s, X. 27 min 01 s, XI. 26 min 56 s, XII. 25 min 58 s, XIII. 33 min 23 s, XIV. 19 min 25 s, XV. 37 min 16 s, XVI. 31 min 16 s, XVII. 23 min 58 s.
Łączny czas nagrania: 7 h 59 min 19 s.
Po rozmowach telefonicznych z profesorem Andrzejem Strumiłło, kiedy opowiadałam mu o projekcie Historie Mówione Nowoczesności, i po kolejnych rozmowach organizacyjnych z jego córką, Anną Strumiłło, zabrałam dyktafon, baterie, karty pamięci, kable, wsiadłam do samochodu i ruszyłam na Suwalszczyznę, do Maćkowej Rudy.
Twórczością i życiem Profesora interesowałam się od dawna. W 2006 roku pracowałam z Elką Krajewską nad jej wystawą opartą na zbiorze historii i obrazów zgromadzonych podczas realizacji projektu opartego na spotkaniach z ludźmi, twórcami mieszkającymi wzdłuż granic Polski. Moje zadanie polegało wówczas na uporządkowaniu wszystkich rzeczy, które Elka dostała podczas tej podróży. Między innymi słuchałam nagrań, czytałam listy Profesora pisane pięknym literackim stylem, starannie kaligrafowane. Oglądałam zdjęcia jego drewnianego domu stojącego w otoczeniu przyrody na brzegu Czarnej Hańczy. Czułam siłę, magię i pokorę wybitnego twórcy haustami czerpiącego z życia i opisującej swoją twórczością świat. Zapragnęłam spotkać artystę, erudytę gromadzącego wokół siebie ludzi. Zapragnęłam usłyszeć choć kawałek bogatej historii jego życia.
Była zima, wokół śnieg i lód, a ja zostałam niezwykle ciepło przyjęta przez rodzinę Strumiłłów. Prowadziliśmy rozmowy z Profesorem, jego córką Anną i synem Rafałem w pracowni przy kominku. Wywiad zaczynaliśmy codziennie o dziewiątej rano, kończyliśmy późno wieczorem. Ja jechałam do Rosochatego Rogu na nocleg, Andrzej Strumiłło wracał do pracy nad kolejna książką. Podczas nagrań to ja musiałam prosić o przerwy. Zdumiewała mnie jego witalność. Pokazał mi dom, swoje prace i książki, zbiory pamiątek z podróży, Galerię, ogród z kamiennym stołem. Nagrania przerywały czasem telefony i wizyty osobistości regionu. Profesor pełnił funkcje honorowe w kilku organizacjach kultury i samorządów Suwalszczyzny.
Jestem bardzo wdzięczna za te trzy dni w Maćkowej Rudzie. Bardzo żałuję, że nie udało mi się wrócić do przerwanej rozmowy przed śmiercią Profesora.
Dziękuję Andrzejowi Strumille za okazane mi zaufanie i za te rozmowy.
Dziękuję Annie Strumiłło i Rafałowi Strumiłło za serdeczne przyjęcie i otwartość.
Andrzej Strumiłło – malarz, podróżnik, grafik, fotograf, rzeźbiarz, scenograf, poeta, erudyta i kolekcjoner. Wykładał malarstwo i historię sztuki, swoją twórczość prezentował w wielu miejscach na świecie, tworzył scenografię do przedstawień, opublikował liczne autorskie książki, działał na rzecz ochrony przyrody i dóbr kultury.
Urodził się w 1927 roku w Wilnie. W latach 1945–1947 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi pod kierunkiem Władysława Strzemińskiego. Następnie przeniósł się na Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wraz Andrzejem Wajdą, Janem Tarasinem i Walerianem Borowczykiem należał do Grupy Samokształceniowej kierowanej przez Andrzeja Wróblewskiego. Dyplom otrzymał w 1950 roku.
W latach 1949–1953 był asystentem Eugeniusza Eibischa w ASP w Krakowie, a także Tadeusza Grygiela i Adama Rychtarskiego w PWSSP w Łodzi. W 1956 roku przeprowadził się do Warszawy i rozpoczął współpracę z Polską Izbą Handlową. Jako projektant pawilonów wystawienniczych podróżował po Europie i krajach Dalekiego Wschodu. Przez wiele lat realizował swoją pasję podróżniczą. Konno przemierzył Azję, polując, rysując i robiąc zdjęcia, zbierając kamienie i sztukę z różnych regionów. Był świadkiem działań podczas wojny wietnamskiej, widział Kraj Chabarowski, przemierzał pustynię Gobi, Ałtaj, Nepal, Indie, Japonię, Tajlandię, Mongolię, Chiny, Syrię, Turcję, Syberię i Kaukaz. Brał udział w wyprawach wspinaczkowych w Himalajach. Koleją transsyberyjską przewiózł do Polski niedźwiedzia.
W archiwum artysty znajduje się blisko 30 tysięcy negatywów z jego wypraw. Był współtwórcą Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. Jako przyjaciel Andrzeja Wawrzyniaka, założyciela muzeum, towarzyszył mu w podróżach i doradzał podczas gromadzenia zbiorów. W latach 1977–1980 pracował w krakowskiej ASP na stanowisku profesora. Był jednym z inicjatorów, a od 1977 roku głównym organizatorem interdyscyplinarnych spotkań „Sztuka i środowisko” w Wigrach oraz Międzynarodowego Pleneru Rzeźbiarskiego „Integrart”. W latach 1982–1984 pracował w Nowym Jorku jako kierownik pracowni graficznej przy sekretariacie ONZ.
W 1984 roku wrócił do Polski i osiedlił się na Suwalszczyźnie. Na stałe osiadł w Maćkowej Rudzie nad Czarną Hańczą. Tam własnymi rękami wybudował dom i uprawiał rolę. Zajmował się także hodowlą koni. Tu rozwijał swoją twórczość i brał udział w lokalnym życiu kulturalnym.
Artysta duchowo uważa się za człowieka Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wspierał rozwój kultury Pogranicza. W roku akademickim 1987/1988 wykładał w suwalskiej filii Akademii Teologii Katolickiej. Od lat 90. do 2008 roku – we Wszechnicy Mazurskiej w Olecku oraz na Politechnice Białostockiej. Był członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików i Rady Naukowej Wigierskiego Parku Narodowego. A także członkiem kapituły nagrody „Włócznia Jaćwingów” oraz kapituły „Złotego Berła Kultury Polskiej”.
Wraz z Czesławem Miłoszem i Tomasem Venclovą był pomysłodawcą stworzenia Księgi Wielkiego Księstwa Litewskiego, której przygotowania i wydania w maju 2009 roku podjęła się sejneńska fundacja „Pogranicze”.
W 2008 roku w Suwałkach otworzono galerię Andrzeja Strumiłły. W pięciu halach wystawienniczych zgromadzone zostały prace malarskie, rysunkowe, rzeźbiarskie i fotograficzne artysty oraz część kolekcji azjatyckiej. Zarząd województwa podlaskiego rok 2017 ogłosił Rokiem Andrzeja Strumiłły. Jubileusz był podwójny, gdyż artysta obchodził wówczas 90. urodziny.
Zmarł 9 kwietnia 2020 roku na Suwalszczyźnie.
Artysta otrzymał liczne odznaczenia, nagrody i wyróżnienia, m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski i nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych. W 2005 roku został odznaczony przez ministra kultury i sztuki Złotym Medalem „Gloria Artis”. Pośmiertnie w sierpniu 2020 roku otrzymał Orfeusza Honorowego za tomik „69” wydany przez Galerię Strumiłło, prowadzoną przez jego córkę, Annę.
Dorobek artysty obejmuje ponad 120 wystaw indywidualnych w kraju i zagranicą oraz blisko 150 wydawnictw. Swoje prace pokazywał m.in. w Warszawie, we Wrocławiu, w Krakowie, Szczecinie, Łodzi, Katowicach, Olsztynie, Elblągu, Toruniu, Płocku, Radomiu, Suwałkach, Pekinie, New Delhi, Ułan Bator, Hanoi, Katmandu, Tokio, Berlinie, Bremie, Antwerpii, Mediolanie, Duisburgu, Pradze, Bratysławie, Moskwie, Leningradzie, Kownie, Druskiennikach, Szawlach (Litwa), Jużnosachalińsku, Nowym Jorku, Meadville (USA). Uczestniczył w wielu wystawach zbiorowych, m.in. w Nowym Jorku, Hawanie, Bielefeld, Edynburgu, Lizbonie, Madrycie, Rzymie, Genui, Lyonie, Düsseldorfie, Hanowerze, Münsterze, Leverkusen. Brał również udział w Biennale w São Paulo (1969) i Biennale Wenecji (1972).
Autorka biogramu: Magdalena Drągowska.
