Archiwum Anki Ptaszkowskiej dokumentuje „życie w sztuce” krytyczki, kuratorki, galerzystki i bliskiej współpracowniczki kilkunastu artystów w Polsce i we Francji. Obejmuje materiały z lat 1956-2015. Archiwum opracowane przez kuratorkę Marię Matuszkiewicz, prezentowane jest wedle porządku nadanego mu przez Ankę Ptaszkowską. Jest ono z natury wybiórcze, odpowiada zainteresowaniom i wyborom swojej twórczyni. Zebrane w archiwum fotografie, katalogi, listy i dokumenty dają wgląd w idee bliskie Ptaszkowskiej, pokazują intensywność jej działania, ogromną liczbę podejmowanych inicjatyw, rozległą międzynarodową sieć kontaktów i współpracowników, a także osobisty charakter wielu relacji. Ptaszkowska odegrała twórczą rolę w polskich i międzynarodowych środowiskach artystycznych, szukając niezależnych sposobów funkcjonowania sztuki, współtworząc eksperymentalne instytucje, pisząc manifesty i tworząc teoretyczne ramy dla sztuki w działaniu w artystami, inicjując spotkania i łącząc postaci z różnych środowisk i pokoleń.
* * *
Anka Ptaszkowska urodziła się w Warszawie 17 grudnia 1935 roku. Jest córką Aliny Mierzejewskiej i Stefana Ptaszkowskiego (zginął w 1939 roku w bitwie pod Wytycznem). W dzieciństwie mieszkała w Zalesiu Górnym, w domu zbudowanym przez jej matkę podczas okupacji niemieckiej.
Po ukończeniu szkoły studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim, z którego po roku ją wyrzucono (nie chciała wstać podczas śpiewania Międzynarodówki). Ukończyła historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL), a pracę magisterską – monografię Tadeusza Kantora – pisała pod kierunkiem profesora Jacka Woźniakowskiego. W czasie studiów na KUL-u należała, wraz z m.in. Jerzym Ludwińskim i Włodziemierzem Borowskim, do Grupy „Zamek”, jednej z niewielu wówczas niezależnych grup artystycznych, działającej początkowo jako Koło Młodych Plastyków. Grupa istniała do 1960 roku. W wydawanym przez jej członków czasopiśmie „Struktury” Ptaszkowska opublikowała swój pierwszy artykuł dotyczący twórczości Henryka Stażewskiego „Klasyka czy awangarda?”.
Po ukończeniu studiów wróciła do Warszawy, gdzie wraz z Jerzym Ludwińskim, krytykiem Wiesławem Borowskim i Mariuszem Tchorkiem angażowała się w działalność Galerii Krzywe Koło prowadzonej przez Mariana Bogusza. Pracowała na Uniwersytecie Warszawskim w Zespole Studiów nad Polskim Średniowieczem.
W 1962 roku Ptaszkowska wzięła ślub z Edwardem Krasińskim i zamieszkali w domu w Zalesiu. Tam urodziła się ich córka Paulina.
W 1966 roku, wraz z Wiesławem Borowskim i Mariuszem Tchorkiem, Ptaszkowska założyła Galerię Foksal. Współtworzyła jej program i manifesty artystyczne. Przyjaźniła się z Henrykiem Stażewskim i Marią Ewą Łunkiewicz-Rogoyską, których warszawska pracownia była jednym z ważniejszych miejsc dla środowiska artystycznego stolicy. Równolegle w jej domu w Zalesiu odbywały się częste spotkania towarzyskie, między innymi bal „Pożegnanie wiosny” (czerwiec 1968), będący kontrowersyjną reakcją środowiska artystycznego na wydarzenia marcowe.
Ptaszkowska wspierała funkcjonującego na marginesie artystycznym i społecznym Krzysztofa Niemczyka, pisarza, malarza i autora skandalicznych w owym czasie działań w przestrzeni publicznej.
Blisko współpracowała i przyjaźniła się z Tadeuszem Kantorem, z którym weszła w głęboki spór dotyczący zasad funkcjonowania Galerii Foksal oraz roli tworzących ją krytyków. W 1970 roku, w wyniku narastającego wewnątrz Galerii Foksal konfliktu, Anka Ptaszkowska wraz z fotografem Eustachym Kossakowskim wyjechała do Paryża. Tam nawiązała współpracę z artystą Danielem Burenem i krytykiem Michelem Claura. Razem stworzyli w latach 70. dwie eksperymentalne instytucje. Pierwszą była konceptualną galeria numerowana, której każda kolejna manifestacja – mogła nią być wystawa, debata, ankieta, projekt wystawy lub wysyłka zaproszenia – opatrzona była kolejnym numerem od 1 do 36 (1972-1976). Galeria utrzymywała szeroką sieć kontaktów w całej Europie i Stanach Zjednoczonych, stając się istotnym miejscem dla sztuki konceptualnej i minimalizmu we Francji. Z Galerią współpracowali artyści, tacy jak Dan Graham, Carl Andre, Bernd Lohaus oraz z interesującymi, choć mało znanymi – Hiroshim Yokoyamą i Bertrandem Wicquartem. W Paryżu w ramach kolejnych edycji galerii wystawy mieli także Henryk Stażewski i Edward Krasiński. Innym przykładem stotnym jej działalności była wizyta Daniela Burena w Polsce, podczas której artysta wykonał interwencję w oknie pracowni Henryka Stażewskiego. Drugą instytucją była Vitrine pour l’Art Actuel (Witryna sztuki aktualnej, 1977-1980) – alternatywne miejsce mieszczące bar, księgarnię specjalizującą się w drukach artystów oraz przestrzeń w oknie, w której inne galerie mogły odpłatnie reklamować się poprzez pokaz slajdów. W Vitrine Ptaszkowska poznała artystę André du Colombier, którego twórczość, wraz z przyjacielem i organizatorem wystaw François Guinochetem, od wielu lat konsekwentnie wspiera. Na przełomie lat 70. i 80. zorganizowała wymianę między artystami polskimi i amerykańskimi, która zaowocowała powstaniem dwóch kolekcji. Pierwszą był podarowany Muzeum Sztuki w Łodzi zbiór prac artystów amerykańskich. Drugą stanowił zbiór prac polskich artystów podarowany Museum of Contemporary Art w Los Angeles.
W latach 1980 – 2004 Anka Ptaszkowska wykładała historię sztuki nowoczesnej w Szkole Sztuk Pięknych w Caen, gdzie organizowała seminaria, wystawy i wydarzenia. Do dziś utrzymuje kontakty i współpracuje z niektórymi ze swoich uczniów, m.in. z rzeźbiarką Rachel Poignant oraz z Benoit Casas, twórcą oficyny wydawniczej NOUS. Warto wspomnieć również o francuskim artyście Raymondzie Hainsie, z którym Ptaszkowską łączyła przyjaźń i podobne poczucie humoru oraz o Kojim Kamojim, wieloletnim przyjacielu i współpracowniku Galerii Foksal.
Kuratorka: Maria Matuszkiewicz
Koordynacja i współpraca: Magdalena Drągowska, Malwina Gwiazdowska, Maciej Harland-Parzydło
Szczególne podziękowania niech zechcą przyjąć wszystkie osoby wolontariackie i badawcze za wkład ich pracy do powstania Archiwum.
